در بسیاری از زنان در ابتدای دوران بارداری، آزمونهای مربوط به قندخون ، طبیعی هستند، اما در انتهای دوران بارداری به سبب ظرفیت محدود ترشح انسولین، كمبود انسولین و هیپرگلیسمی ایجاد شده و تا زمان وضع حمل طول میكشد. این وضعیت، تحت عنوان دیابت بارداری نام دارد. اگر چه بلافاصله پس از انجام وضع حمل ، نتایج آزمونها در این افراد به حالت طبیعی باز میگردد، اما در تعداد قابل توجهی از آنها در آینده ، دیابت ایجاد خواهد شد ، به طوری كه هرچه دیابت در دوران بارداری شدیدتر باشد ، احتمال آنکه بیمار پس از مدت كوتاهی پس ازایمان دچار دیابت شود، بیشتر خواهد بود.
عوارض دیابت بارداری :
1. عوارض مربوط به مادر: برخی عوارض مادری دیابت بارداری عبارتنداز:
• هیپوگلیسمی : كه اغلب در نیمۀ اول بارداری ایجاد میشود.
• هیپرگلیسمی : هیپرگلیسمی مادری ، بیشتر در نیمه دوم بارداری ایجاد میشود. زن باردار در هفته های 20 تا 30 دارای بیشترین نیاز به انسولین است و در صورتی كه در انتهای بارداری ، نیاز مادر به انسولین كاهش یابد، باید به فكر نارسایی جفت بود . پس از زایمان، نیاز مادر به انسولین ، سریعاً كاهش مییابد . بیشتر مشكلات جنین، از هیپرگلیسمی و بالا بودن گلوكز مادر ناشی میشود .
• عفونتها: در دوران بارداری به سبب تأثیرات ناشی از استروژن بر اتساع ( گشاد شدن ) عروق خونی ، افزایش جریان خون كلیوی و فیلتراسیون گلومرولی و در نتجه افزایش فیلتراسیون گلوكز صورت میگیرد .
بنابراین، تمامی زنان باردار به طور طبیعی دارای گلوكوزوری هستند و زنانی كه قندخون بالاتری دارند ، قند ادرار نیز بالاتر خواهد بود.
از طرفی ، شل شدن عضلات دستگاه ادراری در طی دوران بارداری ، سبب ریفلاكس ادرار به حالب و اتساع مجاری ادراری شده ، شانس عفونتهای ادراری را افزایش میدهد. وجود گلوكز برای تغذیه باكتریها و نیز احتباس ادراری ، زنان باردار را در معرض خطر ابتلا به عفونتهای ادراری افزایش میدهد .
وجود گلوكز برای تغذیه باكتریها و نیز احتباس ادارای، زنان باردار را در معرض خطر ابتلا به عفونتهای اداری قرار میدهد. به طوری كه شیوع عفونتهای ادراری در زنان باردار مبتلا به دیابت بالاتر است .
• هیپرتانسیون : در 20 درصد از بیماران مبتلا به دیابت ، به دلیل غیرطبیعی بودن عروق خونی ، احتمال ایجاد هیپرتانسیون در انتهای بارداری وجود دارد.
• پلیهیدرآمینوس : افزایش مایع آمینوتیك (بیش از cc 2000) در زنان مبتلا به دیابت بارداری (به ویژه در صورت عدم كنترل قندخون) بسیار شایع است.
2. عوارض جنبی ناشی از دیابت بارداری ، عبارتنداز:
• سقط: در صورت عدم كنترل قندخون ، به ویژه در سه ماهة اول بارداری ، شیوع سقط افزایش مییابد.
• آنومالیهای مادرزادی : احتمال بروز آنومالیهای جنینی در مادران دیابتی ، سه برابر بیشتر بوده و شایعترین آنها ، آنومالیهای قلبی - عروقی و عصبی هستند. آژنزیساكرال جزء آنومالی های بسیار نادر ولی شدید ناشی از دیابت مادر است .
بیشترین شانس ایجاد این آنومالیها ، در هفته های سوم تا ششم بارداری بوده و كنترل مناسب قندخون در این زمان ، می تواند از بروز این آنومالیها جلوگیری كند .
• از سایر عوارض جنینی دیابت دوران بارداری می توان به مواردی نظیر دیسترس تنفسی ، هیپوگلیسمی نوزاد در چند ساعت اول زندگی ، ماكروزومی ، تروماهای زمان تولد ، هیپوكلسمی همراه با تتانی و تحریك پذیری نوزاد ، هیپربیلیروبینمی و زردی نوزاد ، افزایش مورتالیته پرهناتال و مرگ ناگهانی جنین اشاره كرد .
غربالگری از نظر دیابت در دوران بارداری غربالگری از نظر دیابت دوران بارداری در موارد زیر صورت میگیرد :
• تمامی زنان در انتهای سه ماهه دوم بارداری (24 تا 26 هفتگی)
• زنان high Risk (زنانی كه فرزندان و والدین دیابتی دارند و یا دارای گلوكوزوری بیش از mgr/day 300 هستند)، در اولین ویزیت پرهناتال و یا در مواردی كه سابقه عوارض دیابت بارداری در زایمانهای قبلی وجود داشته (از قبیل ماكروزومی و...)
برای انجام غربالگری ، 50 گرم گلوكز خوراكی به زنان باردار داده شده و یك ساعت گلوكز خون مورد اندازه گیری قرار میگیرد :
• در صورتی كه گلوكز خون زیر mgr/dl 140 باشد، طبیعی است .
• در صورتی كه گلوكز خون بین mgr/dl 200-140 باشد، باید تست Oral Tolerance Glucose Test صورت گیرد. برای انجام این تست ، ابتدا FBS اندازهگیری شده و سپس محلولی حاوی 100 گرم گلوكز به بیمار داده میشود. آنگاه قندخون بیمار، پس از یك، دو و سه ساعت دوباره اندازهگیری میشود.
برطبق جدول زیر ، در صورتی كه تمامی مقادیر درحد طبیعی باشند ، نیاز به بررسی بیشتری نخواهد بود و در صورتی كه یكی از مقادیر بالاتر از حد طبیعی باشد ، این آزمون یك ماه بعد مجدداً تكرار میشود و در صورتی كه دو مورد از مقادیر، بالاتر از حد طبیعی باشند ، بیمار مبتلا به دیابت بارداری است . (براساس معیارهای كارپنتر - كوستان)
نمونه خون ناشتا 95 پس از یك ساعت 180 پس از دو ساعت 165 پس از سه ساعت 140
• در صورتی كه گلوكز خون بالای mgr/dl 200 باشد ، باید FBS را نیز اندازه گیری كرد ، در صورتی كه FBS بیش از mgr/dl126 باشد، بیمار مبتلا به دیابت است . درمان دیابت بارداری
• كنترل قند خون : با توجه به عدم توانایی عبور انسولین از جفت ، می توان از انسولین برای كنترل قندخون در زنان مبتلا به دیابت بارداری استفاده كرد. انسولین در ابتدای بارداری با دوز u/kg/day5/0 و در نیمه دوم بارداری با دوز u/kg/day7/0 تجویز می شود .
نیاز به انسولین ، در هفته های 20 تا 30 بارداری ، 2 تا 3 برابر می شود . توجه داشته باشید كه در بیماران باردار نمی توان از داروهای خوراكی كاهندۀ قندخون استفاده كرد ، زیرا سبب هیپوگلیسمی طولانی در نوزاد شده و كنترل مناسبی نیز در دوران بارداری ایجاد نمی كنند .
• Monitoring سطح گلوكز : مقادیر قندخون درمادر ، بهترین شاخص برای تعیین كنترل دیابت بارداری به شمار می رود . قندخون ناشتای مادر باید بین 70 تا 80 mgr/dl باشد و پس از صرف یك وعدة غذایی اصلی باید قند خون mgr/dl50-40 افزایش پیدا كند و یك ساعت پس از صرف غذا، حداكثر به mgr/dl140 برسد.
درصورتی كه قند خون بیش از mgr/dl160 باشد ، نشان دهندة عدم كنترل قند خون بوده و بیمار باید به پزشك خود مراجعه كند . همچنین باید گلوكز ادرار 24 ساعته را در زن باردار اندازه گیری كرد.
در حالت طبیعی ، حداكثر دفع گلوكز در ادرار 24 ساعته در دوران بارداری روزانه mgr300 است. در كنترل مناسب ، مقادیر قند ادرار در حد Trace یا 1+ خواهند بود. اما در صورتی كه میزان قند ادرار در حد 3+ تا 4+ باشد ، هیپرگلیسمی مطرح است .
گلوكز مایع آمنیوتیك : در اثر هیپرگلیسمی مادر، گلوكز میتواند وارد مایع آمنیونی شود ، بنابراین میزان گلوكز مایع آمنیونی نشان دهندة وضعیت گلوكز مادر در هفت روز گذشته است. به طور معمول با پیشرفت بارداری ، از گلوكز مایع آمنیونی كاسته شده و در آخرین ماه بارداری به كمتر از mgr/dl20 می رسد .
• Monitoring جنین : بهترین روش ارزیابی جنین ، بررسی قند خون مادر است . در موارد پرخطر، بهترین آزمون ارزیابی سلامت جنین انجام CST در هفته 32 بارداری است . از NTS نیز می توان برای ارزیابی جنین استفاده كرد ، اما به اندازه CST از حساسیت برخوردار نیست .
• ختم بارداری : معمولاً در ...